Publikacje

Osobowe źródła informacji w szpiegostwie korporacyjnym

Wykorzystanie osobowych źródeł informacji (OZI), czyli agentów lub potocznie mówiąc „kretów”, jest najstarszą metodą pozyskiwania informacji w szpiegostwie przemysłowym i szpiegostwie w ogóle. I chociaż wraz z rozwojem technologii informatycznych wykorzystanie osobowych źródeł informacji zaczęło ustępować pola takim metodom jak szpiegostwo techniczne (podsłuchy, podglądy, hackerstwo itp.), to jednak dziś powraca do łask. W korporacjach, przedsiębiorstwach czy bankach zatrudnia się byłych oficerów państwowych służb specjalnych, ponieważ przedsiębiorcy, handlowcy i bankowcy potrafią docenić ich kompetencje, kontakty i nieszablonowy sposób myślenia. Według “The Oxford Handbook of National Security Intelligence 2010” wielu byłych agentów CIA wróciło do pracy w swoim dawnym zawodzie, znajdując zatrudnienie w sektorze prywatnym. W USA zjawisko to nasiliło się po zamachach na WTC. Początkowe pobudki patriotyczne zostały zastąpione motywacjami zarobkowymi. Część oficerów wywiadu zasiliło dynamicznie rozwijający się w korporacjach i firmach legalny wywiad gospodarczy, zdobywający informacje o konkurencji biznesowej z tzw. otwartych źródeł informacji (OSINT – Open Source INTelligence). W korporacjach tworzone są dziś specjalne komórki wywiadowcze. Przeciętny dział wywiadowczy w międzynarodowej firmie ma roczny budżet w wysokości, co najmniej, 250 tys. dolarów. Zatrudnia od 5 do 7 osób, a każdej z nich płaci się rocznie ok. 70 tys. USD.

Jednak to wykradanie tajemnic konkurencji staje się coraz skuteczniejszym narzędziem w rynkowej rywalizacji. W efekcie tzw. prywatyzacji wywiadu powstał swego rodzaju przemysł wywiadowczy ukierunkowany nie na wywiad gospodarczy, ale na szpiegostwo przemysłowe. Byli oficerowie wywiadów i innych służb specjalnych aktywnie włączani są w tego rodzaju działalność, a ich doświadczenie zawodowe zdobyte w służbach państwowych przenoszone jest na grunt korporacyjny. Szpiegostwo oparte na czynniku ludzkim, jako źródle informacji, zwykle dostarcza bardzo cennych informacji. Pozyskanie OZI (agenta) w konkurencyjnej firmie gwarantuje dopływ szczegółowych danych o jej tajemnicach produkcyjnych, handlowych, nowych technologiach, planach inwestycyjnych itp. „Zainstalowany” w firmie agent, przy fachowym kierowaniu przez wytrawnych szpiegów przemysłowych, może zostać niezauważony przez lata, nawet, jeżeli w tej firmie funkcjonuje kontrwywiad biznesowy.

Biorąc pod uwagę dobro biznesu warto wiedzieć nieco więcej o metodach działań szpiegów przemysłowych, którzy docierają do osób zatrudnionych w firmach konkurencji, nakłaniają ich do łamania tajemnicy przedsiębiorstwa i zdrady pracodawców.

Werbowanie osobowych źródeł informacji w przedsiębiorstwach

Źródła osobowe w szpiegostwie korporacyjnym, są nie do przecenienia. Ponad 85% wszystkich nadużyć w firmach, związanych z ujawnianiem informacji, powodowanych jest przez ludzi. Niektórzy z nich nieświadomie przekazują informacje, jednak najcenniejsze jest źródło świadome, któremu można postawić zadania zdobycia konkretnych informacji.

Specjaliści zajmujący się pozyskiwaniem źródeł informacji w konkurencyjnych firmach wiedzą, że kandydat na agenta musi spełniać określone warunki. Powinna to być osoba z dostępem do informacji, ale jednocześnie osoba z tzw. „motywem werbunkowym” jakim mogą być np.: pieniądze, nałóg, szantaż, kłopoty, hazard, seks, ambicje, niedowartościowanie. Jeżeli motywu werbunkowego wobec konkretnej osoby w danej chwili nie ma, to zawsze można go stworzyć, wykorzystując różne ludzkie słabostki.

Ocena sytuacji w atakowanej korporacji

Przed przystąpieniem do operacji pozyskania lub ulokowania w konkretnej korporacji/firmie osobowego źródła informacji (OZI), specjaliści z zakresu szpiegostwa przemysłowego dokonują szczegółowego rozpoznania sytuacji panującej wewnątrz korporacji i w jej otoczeniu. Badają m.in. tzw. reżim kontrwywiadowczy, czyli to, w jaki sposób firma zabezpiecza się przed szpiegostwem przemysłowym. Ponadto zbierają wszelkie informacje nt. zadań realizowanych przez firmę, jej sytuacji prawnej i ekonomicznej, lokalizacji obiektów firmy, bezpieczeństwa i zabezpieczeń technicznych obiektów, systemów ochrony informacji oraz sytuacji w firmie dot. kadry kierowniczej, pracowników, stosunków międzyludzkich, zwyczajów pracowniczych, żargonu pracowniczego, warunków płacowych, wsparcia socjalnego itp.

Dla oceny możliwości pozyskania OZI ważne jest również ustalenie zewnętrznych instytucji z nią współpracujących, miejsca odpoczynku i rekreacji kadry kierowniczej i pracowników takich jak: bary, kluby, siłownie, baseny itp. Cennym źródłem informacji o kadrze kierowniczej, pracownikach i stosunkach panujących w firmie jest Internet. Na stronach firmy i pracowników oraz forach społecznościowych, publikowane są zdjęcia z imprez korporacyjnych, wpisy, nt. pomysłów na spędzenie urlopów, przeróżnego rodzaju przemyślenia. Chcąc nie chcąc dokumentowane jest życie pracowników firmy związanych z Facebookiem, Instagramem czy choćby zgłaszających swój profil i kontakty do Linkedln.

Typowanie kandydatów na źródła informacji osobowej

Analiza zebranych informacji nt. sytuacji w korporacji/firmie pozwala specjalistom z zakresu szpiegostwa przemysłowego na wytypowanie osób, które mogą być przydatne, jako źródła informacji o firmie, jej planach marketingowych, nowoczesnych technologiach itp. Zaufana osoba wewnątrz konkurencyjnej korporacji, której stawia się zadania pozyskania wrażliwych lub klasyfikowanych informacji jest najcenniejszym źródłem. Wartość źródła nie zawsze łączy się z jego pozycją w hierarchii korporacji czy firmy, jakkolwiek kadra kierownicza jest depozytorem najcenniejszych informacji. Jednak równie cennymi źródłami mogą być specjaliści IT, eksperci, specjaliści HR. Osoby te dysponują również informacjami o wartości wywiadowczej, a ponadto ich niska ranga i uposażenie stwarza dodatkowe możliwości i motywy do werbunku lub przekupienia.

Rozpracowanie kandydata na OZI

Wytypowany do pozyskania na źródło informacji kandydat, „oglądany” jest przez specjalistów szpiegostwa przemysłowego ze wszystkich stron. W żargonie wywiadowczym mówi się, że ma miejsce tzw. rozpracowanie kandydata. Przede wszystkim prowadzi się rozpracowanie operacyjne, podczas którego ustala się szczegóły życiorysu kandydata, jego charakter, mocne i słabe strony, stosunki w rodzinie, zainteresowania, hobby, miejsca spędzania czasu poza pracą itp. Wszystkie te informacje są niezbędne dla określenia bardzo ważnego elementu, który mówi o tym czy kandydat będzie skłonny do podjęcia współpracy z konkurencją, którym jest tzw. „motyw werbunkowy” wspomniany powyżej. W rozpracowaniu tym wykorzystuje się różnego rodzaju techniki i technologie wywiadowcze (podsłuchy, podglądy, śledzenie, Internet itp.). Zdarza się oczywiście, że kandydat na źródło informacji nie ma zbyt „mocnych” słabych stron. Brakuje „argumentów”, którymi można by przekonać kandydata, aby podjął współpracę z konkurencją. Specjaliści szpiegostwa przemysłowego mają i na to swoje sposoby. Potrafią stworzyć wobec konkretnego kandydata motyw werbunkowy, wikłając go w kompromitujące sytuacje. Dobrym przykładem takich działań może być ogłoszenie zamieszczone na stronie backpage.com o następującej treści: „’piękne panie’ potrzebne do uwodzenia liderów biznesu w celu uzyskania tajemnic handlowych. Każda misja – po indywidualnej akceptacji. Do zarobienia od 5 do 20 tys. USD”. Kompromitujące zdjęcia lub filmy uzyskane za pomocą wspomnianych ‘pięknych pań’, zwykle wystarczają, aby szanowanego biznesmena nakłonić do współpracy i przekazywania tajemnic własnego przedsiębiorstwa.

Równolegle prowadzi się tzw. rozpracowanie informacyjne, to znaczy ustala się czy kandydat faktycznie ma dostęp do interesujących konkurencję informacji, jaki jest zakres tego dostępu, jaka jest jego indywidualna wiedza specjalistyczna lub wiedza związana z funkcjonowaniem firmy. Podczas prowadzenia rozpracowania informacyjnego często zdarza się, że specjaliści z zakresu szpiegostwa przemysłowego przedstawiają się, jako przedstawiciele instytucji naukowo-badawczych, sondażowych itp. Proszą o przygotowanie odpłatnego raportu z dziedziny, w której specjalizuje się kandydat, co pozwala nie tylko na ocenę stopnia dostępu kandydata do informacji, ale również na nawiązanie bliższych, bezpośrednich kontaktów.

Pozyskanie (werbunek) kandydata na OZI

Dane z rozpracowania pozwalają na podjęcie ostatecznej decyzji o pozyskaniu (werbunku) kandydata na OZI spośród pracowników firmy tzw. agenta. Znając dokładnie kandydata, jego mentalność i cechy charakteru, szpiedzy przemysłowi decydują czy jego pozyskanie nastąpi podczas jednorazowej operacji werbunkowej (propozycja współpracy w zamian za pieniądze, ujawnienie kompromitujących faktów itp.), czy też przez stopniowe „wciąganie” do współpracy. Ten drugi sposób pozyskiwania OZI często wynika z naturalnych kontaktów z kandydatem podczas rozpracowania informacyjnego. Zlecane do opracowania analizy lub raporty początkowo mają charakter neutralny. Z czasem jednak zlecenia są tak formułowane, że wymagają ujawnienia jakiś poufnych informacji z zakresu działania firmy. Kandydat najczęściej sam przed sobą usprawiedliwia ujawnianie tajemnic tłumacząc sobie, że robi to dla dobra nauki lub że ujawniana informacja jest na tyle fragmentaryczna, że nie ma większego znaczenia dla funkcjonowania firmy. Łatwe i niemałe pieniądze za analizy i raporty skutecznie tłumią resztę wątpliwości. Kiedy ostatecznie szpiedzy przemysłowi ujawniają mu, dla kogo faktycznie pracuje jest już za późno na wycofanie.

Niekiedy osobowym źródłem informacji w firmie nie jest jeden z jej pracowników zawerbowany do współpracy, ale tzw. nielegał, czyli osoba z zewnątrz, wybrana i odpowiednio przygotowana przez speców od szpiegostwa przemysłowego, spełniająca wszelkie wymagane kryteria fachowe, która zostaje ulokowana w firmie dla realizacji określonych zadań szpiegowskich. Osoba ta przechodzi najczęściej przez całe „sito” kadrowe, niekiedy wygrywa konkurs na określone stanowisko. W takich przypadkach nieocenionym jest posiadanie agenta ulokowanego wcześniej w dziale HR, który podpowie, na jakie pytania trzeba być przygotowanym, który z członków komisji kwalifikacyjnej ma głos decydujący i w jaki sposób zrobić na nim „odpowiednie” wrażenie.

Jeszcze inną kategorią osób, które doskonale spełniają się w roli osobowego źródła informacji są tzw. oferenci, czyli osoby, które same zgłaszają się do konkurencji najczęściej z pobudek materialnych, aby dodatkowo zarobić. Niekiedy motywem takiego postępowania są m.in.: niespełnienie zawodowe, wygórowane ambicje lub innego rodzaju frustracje, które często przyjmują formę zemsty za rzeczywiste lub urojone krzywdy. Oferenci podobnie, jak osoby wytypowane do współpracy są dokładnie sprawdzani, zanim szpiedzy przemysłowi podejmą decyzję o podjęciu z nimi współpracy. Udana prowokacja zakończyć mogłaby się dla ich pracodawcy i dla nich samych wyrokami więzienia.

Bywają przypadki, że szpiegom przemysłowym zależy na pozyskaniu konkretnej osoby, która jednak wg danych z rozpracowania, nie będzie skłonna do podjęcia współpracy z „naszą” korporacją. Może to wynikać na przykład z wcześniejszych złych doświadczeń kandydata z tą korporacją. W takich przypadkach jej spece od szpiegostwa przemysłowego decydują się na tzw. werbunek pod „obcą flagą”, przedstawiając się, jako przedstawiciele firmy czy korporacji, o której wiedzą, że jest przez kandydata postrzegana pozytywnie. Niekiedy przedstawiają się, jako przedstawiciele służb państwowych, z którymi współpraca najczęściej postrzegana jest nie „jako zdrada własnej korporacji, a działanie wręcz patriotyczne”.

Po pozyskaniu każde osobowe źródło informacji przechodzi przeszkolenie i przygotowanie do pracy agenturalnej. Jest to niezbędne przede wszystkim dlatego, aby uniknąć wpadki i kompromitacji we własnej korporacji oraz aby w sposób właściwy i bezpieczny realizować postawione zadania. OZI musi poznać tajniki tzw. łączności wywiadowczej tj. wiedzieć, w jaki sposób przekazywać kierującym nim osobom zdobyte informacje i jak otrzymywać nowe zadania i wynagrodzenie za swoja pracę. Poznać zasady bezpiecznego pozyskiwania informacji z ominięciem zabezpieczeń stosowanych przez firmy itp.