Publikacje

Wywiad a kontrwywiad gospodarczy

Wywiadu i kontrwywiad gospodarczy to przedsięwzięcia, które winny się znaleźć w zestawie „narzędzi" - i to na istotnym miejscu - służących skutecznemu zarządzaniu firmą.

Wywiad gospodarczy w ujęciu działań pozarządowych jest dziedziną od dziesięcioleci dobrze znaną firmom i korporacjom krajów zachodnich i z powodzeniem wykorzystywaną dla osiągnięcia przewagi na rynkach. Niestety w naszym kraju nie znajduje on uznania, jako narzędzie zarządzania nowoczesnym przedsiębiorstwem, a przeważnie jest postrzegany przez pryzmat działalności wywiadowni gospodarczych, firm konsultingowych, ratingowych czy biur detektywistycznych.

Wywiad gospodarczy postrzegany jest często jako działania nielegalne, tzw. szpiegostwo przemysłowe, zmierzające do wykradania cudzych tajemnic poprzez zastosowanie metod operacyjnych, dlatego, iż często w literaturze przedmiotu, która niestety w naszym kraju nie jest zbyt bogata, przedstawia się w ramach wywiadu gospodarczego działania ze sfery przeciwdziałania szpiegostwu, zabezpieczenia informacji strategicznych firm, wkładając do „jednego worka" przedsięwzięcia zarówno natury rozpoznawczej, jak i będącej domeną bezpieczeństwa wewnętrznego, które są przynależne raczej drugiej dziedzinie, tj. kontrwywiadowi. Należy w tym miejscu podkreślić, że takie spojrzenie na dziedzinę wywiadu gospodarczego prezentowane jest nie tylko w publikacjach rodzimych, lecz również zagranicznych.

Ponadto trudno jest spotkać w dostępnych publikacjach pojęcie kontrwywiadu gospodarczego, jako elementu spajającego wszelkie przedsięwzięcia z obszaru bezpieczeństwa. Często wskazuje się raczej na pion bezpieczeństwa, który spełnia w tym obszarze rolę kontrwywiadu, wpisując w zakres jego obowiązków takie działania, jak: organizacja Polityki Bezpieczeństwa Informacji, przeciwdziałanie zagrożeniom, organizacja i realizacja ochrony fizycznej, itp. Są to niewątpliwie istotne działania z punktu widzenia bezpieczeństwa firmy, jednak nie wyczerpują one wszelkich elementów, które mogą mieć znaczenie w tym obszarze. Ponadto przez analogię do sfery państwowej, te elementy leżą w gestii kontrwywiadu. Dlatego też za stosowne uważam wdrożenie pojęcia „KONTRWYWIAD GOSPODARCZY", które swym zasięgiem znaczeniowym obejmowałoby pełny wachlarz przedsięwzięć z dziedziny bezpieczeństwa w biznesie, w tym również takie elementy, jak aktywne rozpoznawanie symptomów zagrożeń, działania osłonowe wobec personelu firmy, prognozowanie potencjalnych zagrożeń na podstawie testów odpornościowych.

Zarówno w teorii jak i praktyce, trudno jest spotkać się z działaniami, które ukazywałyby, jak istotną rolę może spełniać wywiad i kontrwywiad gospodarczy w obszarze oceny ryzyka inwestycyjnego. Obecne oceny w dużej mierze ograniczają się do analiz ekonomicznych, pomijając elementy związane z „otoczeniem" w miejscu inwestycji (szczególnie zagranicznych), które negatywnie mogą oddziaływać na jej bezpieczeństwo. A przecież wystarczyłoby w działaniu zachować schemat, zgodnie z którym wywiad gospodarczy ustala zarówno kwestie związane z ekonomicznym aspektem inwestycji, jak i określa pozostałe elementy środowiska okołoinwestycyjnego, mogące mieć również wpływ na bezpieczeństwo i powodzenie zamierzeń gospodarczych, jak: kwestie zagrożeń terrorystycznych i ekstremistycznych, oddziaływanie i intensywność przestępczości, kwestie prawno-administracyjne i inne. Natomiast kontrwywiad gospodarczy określa możliwe do podjęcia środki przeciwdziałania na stwierdzone lub prognozowane zagrożenia i ich skuteczność. Na tej podstawie otrzymuje się bardziej pewną ocenę, czy zakładane ryzyko mieści się w granicach akceptowalnego, czy też należy wypracować i wdrożyć w ramach kontrwywiadowczego zabezpieczenia inwestycji dodatkowe przedsięwzięcia, które pozwolą na uzyskanie takiego stanu.

Piotr Tomaszewski jest prokurentem Profesjonalny Wywiad Gospodarczy Sp. z o.o.