Publikacje

Wstęp

Cudze tajemnice wzbudzają ciekawość tak ogromną, że poświęca się dla ich zdobycia duże pieniądze, a nawet życie. Podobnie ochrona własnych tajemnic bywa warta majątku, a także życia, najczęściej cudzego. To gra o najwyższą stawkę – bezpieczeństwo, które stało się wartością docenianą codziennie przez całe społeczeństwa. Zagrożenie braku informacji lub niebezpieczeństwo utraty tajemnicy zawsze towarzyszyły człowiekowi, ale obecnie nie tylko utrudniają życie i rozwój, ale wręcz stają się przyczyną destrukcji i upadku, albo też szansą na niespodziewany sukces.

Zasadniczym powodem tej sytuacji są postępujące zmiany w gospodarczym, politycznym i wojskowym układzie sił oraz pogłębiająca się globalizacja. Poszukiwaniu nowych źródeł surowców naturalnych i rynków zbytu towarzyszy nasilająca się rywalizacja. Jest ona stałym elementem wojny gospodarczej. Stosowanie nacisku ekonomicznego pozwala niekiedy na osiąganie celów politycznych bez uciekania się do użycia sił zbrojnych. Czynniki te wywierają wpływ na kształtowanie się stosunków międzynarodowych.

Z powyższych rozważań jasno wynika, iż w obecnej dobie występują mocne zależności między gospodarką i działaniami, mającymi z jednej strony za zadanie zdobycie informacji, a z drugiej jej ochronę. Prowadząc rozważania na ten temat należy uwzględnić, że gospodarka to złożony organizm funkcjonujący na wielu płaszczyznach, zarówno w zakresie składowym jak i powiązań. Stanowi ona „duszę postępu”, a jej stan decyduje o bogactwie narodu. Podobnie jak organizm żywy – do którego została porównana ze względu na złożoność – poddawana jest wielu czynnikom i procesom wewnętrznym i zewnętrznym, które w zależności od ich potencjału (negatywny, pozytywny) wywierają na nią stosowny wpływ.

Stosując powyższe porównanie można uznać, że istotnym elementem w gospodarce, jej systemem nerwowym, w którym odbywa się przepływ impulsów sterujących organizmem oraz gromadzenie i przechowywanie danych, jest informacja, w szerokim znaczeniu tego pojęcia. Według ocen wielu specjalistów, to właśnie ten element, a nie posiadane środki trwałe i obrotowe, staje się obecnie wyznacznikiem wartości elementów składowych gospodarki (przedsiębiorstw) i stanowi rzeczywiste bogactwo. Stąd też stała się ona elementem „pożądania” konkurencji, która wszelkimi dostępnymi metodami stara się ją posiąść.

Działania zmierzające do gromadzenia informacji na temat obiektów zewnętrznych stanowią domenę obszaru określanego jako wywiad. Bez względu na poziom, na jakim się odbywają, a jedynie uwzględniając ich atrybuty – pozyskanie informacji o przeciwniku, konkurencji – należy stwierdzić, iż mogą być one zarówno czynnikiem negatywnym, w przypadku, gdy są realizowane przez obce podmioty wobec podmiotu macierzystego, jak i pozytywnym, w przypadku, gdy wykonywane są przez podmiot macierzysty. Ponieważ niniejsza praca ma traktować o zagrożeniach dla gospodarki wynikających z oddziaływania wywiadowczego czynników zewnętrznych (obcych służb specjalnych) przyjmuje się, iż zewnętrzne działania wywiadowcze stanowią dla gospodarki czynnik negatywny, a uwzględniając porównanie przyjęte na początku, można je porównać do „wirusa”, który zakłóca normalne funkcjonowanie organizmu, a w sytuacjach drastycznych może wywołać choroby powodujące poważne osłabienie i niewydolność, w tym przypadku gospodarki.

Zdefiniowany w temacie niniejszego referatu kierunek zagrożenia – „działania obcych służb specjalnych” – jest w dalszym ciągu uznawany za główny i realnie odczuwalny w obszarze strategicznym, ze względu na profesjonalizm, ciągłość, zasięg, zaangażowane środki w prowadzonych w tym zakresie działań. Jednakże dla pełnego ukazania zagrożeń płynących z zewnętrznych działań wywiadowczych należy także w rozważaniach na ten temat uwzględnić funkcjonowanie innych instytucji, nie będących z definicji służbami specjalnymi, które wykorzystywane są do pozyskiwania informacji w obszarze gospodarki, jak komórki wywiadowcze w korporacjach, przedsiębiorstwach, wywiadownie gospodarcze, firmy consultingowe, ratingowe i inne. Pomimo zbieżności stosowanych metod oraz celów (dotarcie do informacji), istnieje przecież zasadnicza różnica w powyższym zakresie. Służby specjalne stanowią organy państwowe, których działalność regulują ustawy, przeznaczone m.in. do pozyskiwania informacji w obszarze ekonomicznym, wykorzystywanych są do podejmowania strategicznych decyzji gospodarczych. Tak więc funkcjonują one na płaszczyźnie strategicznej posiadając poparcie własnego rządu. Natomiast instytucje wywiadowcze pozarządowe realizują zadania zlecane im przez korporacje, firmy, kierujące się własnym interesem. Odbywa się to głównie w odniesieniu do wybranych jednostkowych obiektów, a jedynie w przypadku dużych korporacji morze mieć zasięg regionalny, czy nawet globalny, jednak w obszarze jednego, wybranego kierunku (obszaru) gospodarki. Pomimo jednostkowego, czy też lokalnego oddziaływania, również w tym przypadku, gdy następuje rozpoznanie firmy zagranicznej, w niektórych sytuacjach możemy mówić o wpływie takich działań na gospodarkę danego kraju (przedsiębiorstwo funkcjonujące w ramach jednej gospodarki narodowej zyskuje, natomiast drugie, umocowane w innej gospodarce narodowej traci). Dlatego też nie można nie uwzględniać powyższego, coraz bardziej powszechnego, elementu występującego w kierowaniu przedsiębiorstwem, jako potencjalnego zagrożenia dla gospodarki.

Podobnie rzecz się ma, gdy rozpatrujemy obszar oddziaływania służb wywiadowczych na gospodarkę. Nie można obecnie zakładać, iż problem ten dotyczy wyłącznie ośrodków decyzyjnych (ministerstwa, instytuty i centra badań nad gospodarką), dużych zakładów i korporacji realizujących produkcję w obszarach strategicznych. Obecnie celem ataków są także małe firmy, które mogą być dysponentem informacji z obszarów wysoko rozwiniętych technologii, co powoduje, że wchodzą one w zainteresowanie obcych wywiadów lub firm konkurencyjnych.

O tym, jak poważny problem dla gospodarki stanowią działania obcych służb i pozarządowych instytucji wywiadowczych może świadczyć chociażby liczba tego typu agend funkcjonujących na świecie oraz ilość stwierdzanych przypadków szpiegostwa, traktowanych jako działania nielegalne. W szacunkach należy także uwzględnić prowadzone zgodnie z prawem rozpoznanie firm w ramach tzw. consultingu, co w przypadku , gdy jest to prowadzone właściwie i w sposób ciągły, może również prowadzić do zagrożeń dla macierzystej gospodarki.

W niniejszej pracy, poprzez przedstawienie zasad, kierunków i obszarów pracy oraz działań różnych agend wywiadowczych, w tym w oparciu o konkretne przykłady, zamierzam ukazać zagrożenia dla gospodarki płynące z tego kierunku. Oprócz powyższego, jako cel dodatkowy założyłam przedstawienie przedsięwzięć podejmowanych w celu minimalizacji zagrożeń wywiadowczym dla gospodarki, w tym poprzez wprowadzanie stosownych uregulowań na szczeblu państwowym. Przechodząc do bardziej szczegółowego omówienia w tym zakresie zamierzam przedstawić rzeczywistą sytuację w przedsiębiorstwach w zakresie ochrony przed zagrożeniami wynikającymi z oddziaływania na nie wywiadu gospodarczego oraz sytuację na gruncie polskim. W końcowej części pracy zamierzam podjąć się przedstawienia rozwiązań systemowych w zakresie ochrony kontrwywiadowczej, proponowanych w studiowanej przeze mnie literaturze.